Musicoterapia de libre improvisación

O modelo de musicoterapia de libre improvisación está basado no traballo de Juliette Alvin.

Este modelo chámase musicoterapia de libre improvisación porque o terapeuta non impón ningunha regla, estructura ou tema para a improvisación do paciente, senón que lle permite soltarse no instrumento musical.

Desta maneira o paciente pode tocar o que queira e como queira, sentíndose totalmente libre para expresar e proxectar os seus sentimentos no instrumento, permitíndose a identificación con el.

Os intentos de que o paciente faga son libremente sobre o instrumento considéranse autoproxeccións, por iso non impoñemos ningunha norma (exceptuando comportamentos autodestructivos). Para o paciente, a improvisación libre significa ademáis unha expresión de confianza por parte do terapeuta.

A labor do terapeuta consiste en acompañar, seguir e apoiar con música a expresión musical do paciente.

Os problemas clínicos tratados por Juliette Alvin son: hiperactividade, auto-obsesión, obsesión polos obxectos, distracción, retraso da fala, non comunicación, problemas motrices, negativismo, fobias, obsesións, ataques temperamentais, agresións, tendencias suicidas... que ela concebía en termos de retraso do desenvolvimento, problemas de relación consigo mesmos e con outros e necesidade de liberación emocional. Para tódolos casos a improvisación musical é unha ferramenta de autocontrol e de profunda liberación e de expresión e comunicación co mundo. Estes son os OBXECTIVOS da libre improvisación.

As normas básicas para unha interacción con improvisación libre:

- O paciente necesita unha intervención non directiva. Non se lle di o que ten que facer. O paciente entra na música cando quere e a deixa cando quere. O terapeuta guía o apoia musicalmente.
- Non hai interacción verbal (exceptuando o nome do paciente...). O espazo é unha alternativa musical a outros tipos de expresión.
- Partimos do material musical que ofrece o paciente e non do que podería propoñer o terapeuta.

Teremos claros os obxectivos durante a intervención:

Os obxectivos formúlanse tras facer unha avaliación das necesidades do paciente.
Sen embargo, uns obxectivos xerais e común son:

- Permitir a autoliberación do paciente a través do espazo musical.
- Fomentar a comunicación co mundo a través da música.

Formato da sesión:

Ainda que se trata de libre improvisación é importante construir un marco que lle dea seguridade ao paciente e mantelo en tódalas sesións. O paciente precisa estrutura e percibir a diferencia entre a sesión de musicoterapia e outro tipo de actividade como pode ser clase de música.

- Benvida (pode ser unha canción coñecida polo paciente, unha canción inventada co seu nome ou calquera outra peza musical escollida por el...)
- Improvisación libre
- Despedida (calquera elemento consensuado mediante a repetición nas sesións para rematar a sesión.)


Terapia con voz

Un dos instrumentos máis cercanos que poseemos é a nosa propia voz. Ademáis de ser o máis expresivo, é propio de todolos seres humanos. Non é necesario ser músico, nin saber música para cantar ou expresar cousas coa voz. A música pertence a todos e todos poseemos un instrumento para facer música, é o instrumento que máis rápidamente nos conecta coas nosas emocións: a voz.

Ademáis, a voz é un dos elementos que nos conectan co mundo exterior. A través da expresión da voz sabemos, dámonos conta rápidamente de cómo está unha persoa, da súa saúde, do seu estado de ánimo...

Por outro lado, a musicoterapia é a disciplina que utiliza a música para chegar ás emocións. A terapia a través do instrumento da voz permítenos tocar as emocións máis íntimas e personais, para descubrir un novo mundo de expresión e de comunicación cos demáis e con nós mesmos.

¿Qué é musicoterapia?

A terapia con música é un PROCESO no que o paciente evoluciona de maneira persoal, realizando música ou escoitandoa, pero sempre a través dunha experiencia interna propia.

A terapia con música, dende un punto de vista clínico, pode realizarse de varias maneiras: unha delas é a que utiliza a música como medio para establecer unha relación entre o paciente e o terapeuta. Para isto é necesario que o paciente participe na música co terapeuta, que realice música con el.

Pero moitos dos que se acercan a esta disciplina preocúpanse ó pensar que teñen que facer música e que non saben tocar ningún instrumento, sen embargo en musicoterapia pensamos que todalas persoas teñen música dentro e poden exteriorizala con axuda.

Un dos principais recursos para traballar con pacientes que non saben música é a improvisación, esta permite ó paciente desenvolver aspectos e cualidades personais que a través da linguaxe verbal moitas veces non se poden expresar.

A música tamén é unha linguaxe. As características da música axudan á persoa a desenvolverse e a realizar un cambio en sí misma.
Estas características son, por exemplo, as seguintes:

- A música é unha linguaxe que impulsa á comunicación, que ofrece estructuras e que permite simbolizar. (Cualidades para desenvolver en persoas con autismo)
- O espacio musicoterapéutico é un espacio de expresión e dentro da sesión grupal é un axente socializador, ademáis permite relaxar e conter á persoa (Cualidades facilitadoras para persoas con depresión).
- En musicoterapia utilizase o traballo instrumental, e a música desenvolve a concentración. (Cualidades a traballar con persoas hiperactivas)
- A música é evocadora de imaxes, recordos (cualidades que axudan a persoas con alzheimer)

O que podemos destacar da música é sobretodo que ten un importante compoñente emocional. Todo ser humano ten música e a música non é só duns poucos, senón de tódalas persoas. Este compoñente emocional é a arma principal para a terapia con música.

Musicoterapia y autismo

¿Qué és el autismo?

La definición que propone el DSM- IV:

“Los trastornos generalizados del desarrollo se caracterizan por una perturbación grave generalizada de varias áreas del desarrollo:
- Habilidades para la interacción social,
- Habilidades para la comunicación,
- La presencia de comportamientos, intereses y actividades estereotipados”.


¿Por qué la musicoterapia puede ser útil como recurso en el desarrollo del niño con autismo?

Las cualidades que tiene la música para ser utilizada como elemento de terapia están descritas en la entrada anterior.

En este planteamiento estamos ante una población para la que la musicoterapia puede ser útil como medio de establecer comunicación con otras personas, estimulando su percepción de manera inconsciente hacia lo sonoro. Para esto se trabajará hacia objetivos concretos centrados en los siguientes aspectos: (tomado de Juliette Alvin)

1- El prrimer paso de la terapia con música sería integrar al niño en cualquier forma de participación o juego musical: improvisación libre, ejercicios motrices, etc.
2- En segundo lugar el/la terapeuta a través de su trabajo busca una manera de establecer una relación con el niño, establecer un vínculo con él. Para esto utilizará objetos intermediarios (instrumentos musicales) para encontrar un punto de contacto y al mismo tiempo respetar el espacio del paciente.
3- Además se trabajará para que el niño pueda expresar sus sentimientos o liberar emociones: su angustia, su ansiedad.
4- Por último se intentará ayudar al paciente a relacionarse con los compañeros, etc., desarrollando de esta manera una faceta centrada en la interacción social.


La musicoterapia, en este caso, es unha alternativa que utilizará la música en su dimensión de lenguaje: como elemento impulsor de la comunicación, como espacio de expresión, como agente socializador, como medio para estimular el interés por el otro, visto como una persona y no como un objeto.

El uso de la música en la relación terapeuta-paciente sirve de puente para que el niño pueda comunicar ideas o sentimientos.
Por otro lado, el hecho de hacer música en directo con otra persona le facilita al niño un espacio donde expresar emociones que normalmente no expresaría a través de la lengua hablada.
El hecho de hacer música permite al niño estar conectado con la realidad, desarrollar cualidades como la atención y la concentración, así como aspectos psicomotrices, a través de un trabajo instrumental.

El planteamiento de las sesiones de musicoterapia para trabajar con personas con autismo será único en cada caso. Este planteamiento debe estar basado en unos objetivos que respondan a las necesidades reales del paciente en cuestión, y deberá realizarse después de varias sesiones de observación de la persona.